«Լեռնային Ղարաբաղի հայերը՝ կտրված արտաքին աշխարհից». «Le Monde»-ի հոդվածը Արցախում ստեղծված իրավիճակի մասին
Ֆրանսիական «Le Monde»-ը «Լեռնային Ղարաբաղի հայերը՝ կտրված արտաքին աշխարհից» վերնագրով հոդված է հրապարակել, որտեղ անդրադառնում է Արցախում ստեղծված իրավիճակում:
Հոդվածում, մասնավորապես, նշվում է.
«Շրջակա միջավայրի պաշտպանները, գաղտնի կերպով ղեկավարվելով Բաքվի կողմից, շրջափակում են միակ ճանապարհը, որը թույլ է տալիս լքել կովկասյան անկլավը
Ադրբեջանցի պրոիշխանական ցուցարարները և ռուսական «խաղաղապահ ուժերի» զինվորականները Լաչինի լեռնային ճանապարհի ճիշտ մեջտեղում միասին դիտեցին Ֆրանսիա-Մարոկկո հանդիպումը, մինչդեռ ներքևում Լեռնային Ղարաբաղի 120.000 հայեր շրջափակման երրորդ օրն էին անցկացնում: Լաչինի միջանցքը՝ 2020 թվականին Բաքվի ռազմական հաղթանակից ի վեր Հայաստանի և Ղարաբաղի միջև միակ հասանելի ճանապարհը, դեկտեմբերի 12-ի առավոտվանից շրջափակվել է Շուշայի (հայերեն՝ Շուշի) մերձակայքում՝ մի քանի տասնյակ ադրբեջանցիների կողմից, որոնք բողոքում են Ղարաբաղի հայերի կողմից «օգտակար հանածոների ապօրինի շահագործման» դեմ։
Թեև առաջին հայացքից այս բնապահպանական նախատրամադրությունները կարող են լեգիտիմ թվալ, սակայն իրականում դրանց տակ թաքնված է նախագահ Իլհամ Ալիևի ծրագիրը՝ շրջափակման միջոցով առավելագույն ճնշում գործադրելու Երևանի վրա։ Արդեն երկու տարի է, ինչ Ադրբեջանը պահանջում է, որ Հայաստանը համաձայնի տրամադրել այսպես կոչված «Մեղրիի միջանցքը», որը Բաքուն կկապի Հայաստանի տարածքի և Իրանի միջև ընկած Նախիջևանի ադրբեջանական էքսկլավի հետ, որն իր հյուսիսային սահմանում ճանապարհով միացված է թուրքական տարածքին։ Բաքուն հիանալի հարաբերություններ է պահպանում Անկարայի հետ, որը նրա հիմնական ռազմական և դիվանագիտական աջակիցն է։
2010 թվականին ստորագրված ռազմական համագործակցության համաձայնագրով Թուրքիան զինում և պատրաստում է ադրբեջանական բանակը: Սեպտեմբերին այդ համագործակցությունն ամրապնդվեց թուրք գեներալ Բախտիար Էրսայի նշանակմամբ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովի խորհրդականի պաշտոնում։ Բաքուն և Անկարան ցանկանում են ամրապնդել իրենց տնտեսական հարաբերությունները ցամաքային ճանապարհի շնորհիվ։ Երկու երկրները լարված հարաբերություններ ունեն Թեհրանի հետ և սարսափելի հարաբերությունների մեջ են Երևանի հետ, մինչդեռ վերջին երկուսը դեմ են հանդես գալիս թուրք-ադրբեջանական միջանցքի ստեղծմանը, հատկապես, եթե դա ուղեկցվի Իրանի հետ սահմանին Հայաստանի ինքնիշխանության կորստով։
Հայաստանն ունի ընդամենը երկու բաց սահման՝ հյուսիսում՝ Վրաստանի հետ, իսկ հարավում՝ Իրանի, մի երկիր, որի հետ վերջին տարիներին մեծապես զարգացել են առևտրային հարաբերությունները։ Երևանը ձեռք է բերում իրանական գազ՝ վճարելով դրա դիմաց Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը էլեկտրաէներգիա մատակարարելով։
Թիրախում ռուս օլիգարխն է
Հավասարության նժարի վրա դնելով Լաչինի և Մեղրիի միջանցքները՝ Բաքուն բազմիցս սպառնացել է փակել առաջինը, եթե երկրորդը չբացվի։ Ինչպես հայտնում է հայկական 24news.am լրատվական կայքը, Ադրբեջանը, խոսքից գործին անցնելով, անողոքաբար կտրել է ղարաբաղցիների մատակարարման միակ ճանապարհը՝ թույլ չտալով տուն վերադառնալ 1100 բնակչի, այդ թվում՝ 270 երեխայի։ Դեկտեմբերի 13-ի երեկոյան Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանության ղեկավարները հայտնել են, որ Ադրբեջանը դադարեցրել է գազի մատակարարումը տարածաշրջանում։
Սակայն Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը հերքել է, որ Արդբեջանը որևէ կերպ պատասխանատվություն է կրում ճանապարհը փակելու հարցում՝ ակնարկելով, որ դրա համար պատասխանատվություն են կրում Ռուսական խաղաղապահ ուժերը, որոնք գործնականում պետք է ապահովեն Լաչինի միջանցքի անվտանգությունը։
Բացի դրանից, նախարարությունը պնդում է, որ «բնապահպան ակտիվիստների ցույցի նպատակը (...) ճանապարհները փակելը չէ, և որ քաղաքացիական փոխադրամիջոցները կարող են ազատորեն երթևեկել երկու ուղղություններով»։ Ցուցարարները նշում են, որ շտապ օգնության մեքենաների համար նախատեսված է «մարդասիրական միջանցք», մինչդեռ հայկական կողմը պնդում է, որ դեկտեմբերի 12-ից ի վեր ոչ մի մեքենա չի կարողացել անցնել Լաչինի միջանցքով։ Ի դեպ, Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը ընդգծում է, որ «ղարաբաղյան տարածաշրջանում ապրող հայ բնակիչների իրավունքների և անվտանգության հարցը ներքին խնդիր է», քանի որ Լեռնային Ղարաբաղը դե յուրե գտնվում է Ադրբեջանի տարածքում՝ 1991 թվականին Ադրբեջանի անկախացումից ի վեր։
Որպես «բնապահպան» ցուցարարների և Բաքվի ռեժիմի հետապնդած ընդհանուր նպատակների ևս մեկ նշան՝ կարելի է հիշատակել այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի արտաքին կապերի վարչության ղեկավար Հիքմեթ Հաջիևը դեկտեմբերի 14-ին թիրախավորել է ռուս միլիարդատեր, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն ստացած Ռուբեն Վարդանյանին՝ նշելով, որ վերջինիս «թույլ չեն տա թալանել Ադրբեջանի բնական պաշարները և լուրջ վնաս հասցնել շրջակա միջավայրին»։ Ռուբեն Վարդանյանը նոյեմբերի 4-ին նշանակվել է Լեռնային Ղարաբաղի ինքնահռչակված Հանրապետության պետական նախարար։
Անզոր լինելով վերացնել մի քանի տասնյակ ադրբեջանցի ցուցարարների կողմից պարտադրված շրջափակումը՝ ռուսական խաղաղապահ զորախմբի զինվորականները գտնվում են անբարենպաստ դրության մեջ: 2020 թվականին ռուսական զորախմբի՝ զինված համակարտության ավարտն ազդարարող արագ տեղակայման ժամանակ նրանք խորհրդանշում էին Ռուսաստանի հզոր վերադարձը Կովկասի հարավային լանջին: Ռուսները, այսօր հայտնվելով իրենց հսկողությունից դուրս մնացող հակամարտության հանդիսատեսի կարգավիճակում, կորցրել են հայերի վստահությունն ու ադրբեջանցիների հարգանքը»: